១. ព័ត៌មានទូទៅ
ខូគីរបស់កម្មវិធីរុករក (browser cookies) ឬដែលគេស្គាល់ថា HTTP cookies គឺជាឯកសារអត្ថបទតូចៗដែលបង្កើតឡើងដោយគេហទំព័រ ហើយត្រូវបានរក្សាទុកនៅលើឧបករណ៍របស់អ្នកដោយកម្មវិធីរុករកគេហទំព័ររបស់អ្នក។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីរក្សាទុកព័ត៌មានអំពីការចូលទស្សនារបស់អ្នក ដើម្បីធ្វើឱ្យបទពិសោធន៍ប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកកាន់តែងាយស្រួល និងមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន។
២. របៀបដែលវាដំណើរការ
នៅពេលអ្នកចូលទៅកាន់គេហទំព័រណាមួយ ម៉ាស៊ីនបម្រើ (server) របស់គេហទំព័រនោះនឹងផ្ញើខូគីទៅកាន់កម្មវិធីរុករករបស់អ្នក។ បន្ទាប់មក កម្មវិធីរុករកនឹងរក្សាទុកឯកសារនេះនៅលើឧបករណ៍របស់អ្នក។ នៅពេលក្រោយអ្នកចូលទស្សនាគេហទំព័រដដែលនោះ កម្មវិធីរុករករបស់អ្នកនឹងផ្ញើខូគីត្រឡប់ទៅកាន់ម៉ាស៊ីនបម្រើវិញ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យគេហទំព័រនោះ “ចងចាំ” អ្នក។ ដំណើរការនេះមានសារៈសំខាន់ ពីព្រោះតាមលំនាំដើម ពិធីការ HTTP ដែលជាមូលដ្ឋាននៃគេហទំព័រគឺ (stateless) ដែលមានន័យថាវាមិនចងចាំអន្តរកម្មកន្លងមកទេ។
៣. មុខងារសំខាន់ៗ
- ការគ្រប់គ្រងសេស្សិន (Session management):ខូគីអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកបន្តចូលគណនីបាន នៅពេលអ្នករុករកទំព័រផ្សេងៗគ្នានៅលើគេហទំព័រមួយ។ វាក៏ជួយចងចាំទំនិញដែលអ្នកបានដាក់នៅក្នុងរទេះទិញទំនិញតាមអ៊ីនធឺណិតផងដែរ
- ការកំណត់លក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន (Personalization):គេហទំព័រប្រើខូគីដើម្បីចងចាំចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់អ្នក ដូចជាការជ្រើសរើសភាសា ទីតាំង ឬការកំណត់រចនាបថ (theme) ដែលអ្នកចូលចិត្ត
- ការតាមដាន (Tracking):ខូគីមួយចំនួនកត់ត្រា និងវិភាគប្រវត្តិរុករកគេហទំព័ររបស់អ្នក។ ទិន្នន័យនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយអ្នកផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម និងក្រុមហ៊ុនវិភាគ ដើម្បីបង្កើតទម្រង់ចំណាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកសម្រាប់បង្ហាញការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មផ្ទាល់ខ្លួន
៤. ប្រភេទខូគី
- ខូគីភាគីទីមួយ (First-party cookies): បង្កើតឡើងដោយផ្ទាល់ដោយគេហទំព័រដែលអ្នកកំពុងទស្សនា ហើយជាទូទៅត្រូវបានចាត់ទុកថាមានសុវត្ថិភាព។ វាត្រូវបានប្រើសម្រាប់គោលបំណងដូចជា ការចងចាំការចូលគណនីរបស់អ្នក ឬចំណង់ចំណូលចិត្តគេហទំព័រ
- ខូគីភាគីទីបី (Third-party cookies): បង្កើតឡើងដោយគេហទំព័រផ្សេងទៀត ដែលជាញឹកញាប់ជាអ្នកផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានបង្កប់ខ្លឹមសារ (ដូចជាការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ឬធាតុក្រាហ្វិកបណ្តាញសង្គម) នៅលើទំព័រដែលអ្នកកំពុងមើល។ វាត្រូវបានប្រើដើម្បីតាមដានសកម្មភាពរុករករបស់អ្នកឆ្លងកាត់គេហទំព័រជាច្រើន ដែលបង្កជាបញ្ហាឯកជនភាពយ៉ាងសំខាន់
- ខូគីសេស្សិន(Session cookies): ជាប្រភេទបណ្តោះអាសន្ន ហើយនឹងត្រូវលុបចោលនៅពេលអ្នកបិទកម្មវិធីរុករករបស់អ្នក។ វាត្រូវបានប្រើសម្រាប់សកម្មភាពក្នុងសេស្សិនតែមួយ ដូចជាការរក្សាអ្នកឱ្យនៅជាអ្នកប្រើប្រាស់ដែលបានចូលគណនី ខណៈពេលអ្នកកំពុងប្រើប្រាស់កម្មវិធីរុករកគេហទំព័រ
- ខូគីជាប់លាប់ (Persistent cookies): នៅតែមាននៅលើឧបករណ៍របស់អ្នកក្នុងរយៈពេលកំណត់មួយដែលបានកំណត់ដោយគេហទំព័រ។ វាត្រូវបានប្រើដើម្បីចងចាំចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់អ្នកសម្រាប់ការចូលទស្សនាម្តងទៀត ដូចជាព័ត៌មានលម្អិតនៃការចូលគណនីរបស់អ្នក
- ខូគីខ្មោច (Zombie cookies): ពិបាកនឹងលុបចេញណាស់ ព្រោះវាអាចបង្កើតខ្លួនឯងឡើងវិញបានបន្ទាប់ពីត្រូវបានលុប ដោយការរក្សាទុកកំណែបម្រុងទុកនៅខាងក្រៅកន្លែងស្តុកខូគីធម្មតារបស់កម្មវិធីរុករក។
៥. កង្វល់អំពីបញ្ហាសុវត្ថិភាព និងឯកជនភាព
ទោះបីជាខូគីជាទូទៅមានសុវត្ថិភាពក៏ដោយ វាអាចបង្កជាហានិភ័យសុវត្ថិភាព និងឯកជនភាព។
- ការតាមដាន:ខូគីភាគីទីបី និងខូគីតាមដាន ដូចជាខូគីខ្មោច អាចត្រូវបានប្រើដើម្បីបង្កើតទម្រង់លម្អិតនៃទម្លាប់កម្មវិធីរុករករបស់អ្នក ដែលអ្នកប្រើប្រាស់ជាច្រើនយល់ថាជាការរំលោភបំពាន។
- ការលួចបន្លំសេស្សិន (Session hijacking):ពួក Hacker អាចលួចខូគីតាមរយៈការតភ្ជាប់បណ្តាញដែលមិនបានអ៊ិនគ្រីប ដើម្បីក្លែងខ្លួនជាអ្នកប្រើប្រាស់ស្របច្បាប់ និងទទួលបានសិទ្ធិចូលប្រើគណនី ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។
- ភាពងាយរងគ្រោះនៃទិន្នន័យ:ខូគីអាចត្រូវបានបន្លំតាមរយៈការវាយប្រហារឆ្លងស្គ្រីប (XSS) ប្រសិនបើសុវត្ថិភាពរបស់គេហទំព័រខ្សោយ ដែលអាចលាតត្រដាងព័ត៌មានរបស់អ្នក។
៦. បទប្បញ្ញត្តិ និងការគ្រប់គ្រងដោយអ្នកប្រើប្រាស់
ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់បញ្ហាឯកជនភាព បទប្បញ្ញត្តិដូចជា GDPR របស់សហភាពអឺរ៉ុប និង CCPA របស់កាលីហ្វ័រញ៉ា តម្រូវឱ្យគេហទំព័រទទួលបានការយល់ព្រមពីអ្នកប្រើប្រាស់ មុនពេលរក្សាទុកខូគីដែលមិនចាំបាច់។ ជាលទ្ធផល គេហទំព័រជាច្រើនឥឡូវនេះបង្ហាញផ្ទាំងអនុញ្ញាតខូគី (cookie consent banner)។
៧- ឯកសារពាក់ព័ន្ធ
- https://en.wikipedia.org/wiki/HTTP_cookie
